Page 7 - Ponad słowami 3 - język polski, podręcznik, zakres podstawowy i rozszerzony, część 1

O EPOCE 11

Mickiewicza – przede wszystkim jako dramaturga, lecz także narodowego wieszcza i czło-
wieka czynu. O zainteresowaniu romantyzmem świadczy także fakt odkrycia przez ówczesną Warto wiedzieć
krytykę wielkości poetyckiej Cypriana Norwida. Termin neoromantyzm uwydatniał więc zwią- Terminu modernizm
zek Młodej Polski z filozoficzną, ideologiczną i literacką tradycją romantyzmu, czego wyrazem w odniesieniu do literatury
polskiej używa się zwykle
były nawiązania do idei romantycznych (takich jak indywidualizm, metafizyka czy irracjonalizm), w trzech znaczeniach.
a także ponowne zainteresowanie problematyką narodową oraz propagowanie koncepcji arty- Modernizm to:
sty jako kapłana sztuki i duchowego przewodnika. Neoromantyzm oznacza też powrót Młodej • początkowa faza Młodej
Polski (lata 1890–1900) –
Polski do tradycji literatury zaangażowanej społecznie (głównie w twórczości Stanisława Wy- okres, w którym młodzi
spiańskiego i Stefana Żeromskiego). artyści wyraźnie manife-
Niektóre określenia nowej formacji kulturowej nawiązywały do poszczególnych aspek- stowali swoją odrębność,
tów światopoglądu lub postaw reprezentujących ją artystów. Nazywano ją dekadentyzmem nowoczesność i kryty-
(od fr. décadence [dekadąs], ‘upadek’), akcentując schyłkowość, a nawet sugerując, że twór- cyzm wobec pozytywi-
zmu;
czość jej przedstawicieli cechują chorobliwość i zwyrodnienie. Bardziej neutralny charakter • określenie nowatorskich
miało wyrażenie fin de siècle ([fę de siekl], ‘koniec wieku’). W odniesieniu do sztuki tego zjawisk i tendencji arty-
okresu używano nazwy secesja (fr. sécession [seses-ion], z łac. seccesio ‘odejście’). W Anglii stycznych, zaczerpniętych
stosowano termin modern style ([stajl], ‘nowoczesny styl’), zaś we Francji – art nouveau z kultury europejskiej,
które pojawiły się w koń-
([ar nuwo], ‘nowa sztuka’). cowej fazie Młodej Polski
Młoda Polska była najkrótszym okresem w dziejach kultury polskiej: za jej początek przyj- (np. poezja Bolesława
muje się zazwyczaj rok 1890, koniec zaś przypada na rok 1918, w którym Polska odzyskała Leśmiana);
niepodległość. Ramy czasowe epoki mają w dużej mierze charakter umowny. Przedstawiciele • nazwa tzw. sztuki nowo-
pozytywizmu publikowali bowiem swoje ważne dzieła po roku 1890 (wtedy to ukazały się Lalka czesnej – ogółu zjawisk
i tendencji literackich
Bolesława Prusa, sonety Adama Asnyka, Gloria victis Elizy Orzeszkowej czy Krzyżacy Henryka zapoczątkowanych pod
Sienkiewicza). Chociaż w 1890 r. nie wydarzyło się nic, co można by uznać za przełom, to koniec XIX w. i trwających
mniej więcej w tym czasie debiutowało nowe pokolenie literackie, świadome swojej odrębności nawet do lat 60. XX w.
wobec pozytywistów i manifestujące dekadencki światopogląd. W 1887 r. Zenon Przesmycki (obecnych m.in. w twór-
czości Witolda Gom-
(Miriam), przedstawiciel „nowej literatury”, założył warszawski tygodnik „Życie”, a w 1894 r. browicza czy Tadeusza
Kazimierz Przerwa-Tetmajer opublikował II serię Poezji (Poezyj), która została odebrana jako Różewicza).
ważna manifestacja światopoglądu młodego pokolenia artystów. Za koniec epoki jest uznawa-
ny rok 1918, a więc data zakończenia I wojny światowej i odzyskania przez Polskę niepodległo-
ści. W Europie za początek modernizmu przyjmuje się rok 1857 – datę wydania Pani Bovary
Gustave’a Flauberta [gistawa floberta] i Kwiatów zła Charles’a Baudelaire’a [szarla bodlera].

1911 – zdobycie
bieguna południowego
przez Roalda Amundsena 1914–1918 – I wojna
światowa
światowa
1908 − demonstracje
1903 – bracia Wright sufrażystek w Londynie
dokonują pierwszego 1905–1907 – rewolucja żądających praw
lotu samolotem w Rosji wyborczych dla kobiet

1900 1910

1901 1905–1907
– założenie − rewolucja 1912 – odkrycie
pisma w Królestwie witamin przez
„Chimera” Polskim Kazimierza Funka
w Warszawie
1905 – powstanie 1914 – powołanie
kabaretu Zielony Legionów Polskich 1918 – odzyskanie przez
Balonik Polskę niepodległości